Welkom in Museum Dr. Guislain!

In alles wat het Guislain doet staat psychisch welzijn centraal. We zijn de zuurstof, vuren de dialoog aan en doorbreken het stigma. Een gastvrije plek voor jongeren, directe of verre buren en dromers. We zijn contrair, utopisch, bruut, creatief en speels. Elke stem telt. Tegen de stroom in. Alleen zo is en wordt het Guislain een uniek laboratorium, een schurende ervaring, een internationale kick in the ass.

Verstopt in het hart van de Gentse Bloemekeswijk tussen arbeidershuisjes, verbergt zich het disruptiefste museum van ons land. Een bezoek aan het Museum Dr. Guislain is veel meer dan een kijk in een medische collectie of een lokale geschiedenis, maar een onvergetelijke belevenis. In een steeds veranderend verhaal lopen verleden en heden door elkaar en verbinden wetenschap en geschiedenis zich moeiteloos met de grote en minder bekende kunsten. Het drijft illusies en stereotype denkwijzen over ziekte, gezondheid en kunsten tot het uiterste. Geestelijk gezond is geen streven van gespecialiseerde ziekenhuizen, geen werk van psychologen en psychiaters alleen, maar van kunstenaars en onze hele cultuur. De wereld had een pandemie nodig om dit te beseffen. Mensen hebben mensen nodig om zich gezond te voelen.

Het oude Guislaingesticht

Petrus Jozef Triest (1760-1836) sticht in het begin van de negentiende eeuw de congregaties van de Zusters van Liefde en van Broeders van Liefde, en later ook de orde van de Broeders Sint-Jan-De-Deo en de Zusters Kindsheid Jesu. Met de Zusters en de Broeders van Liefde slaagt hij erin de mensonterende situatie in de toenmalige Gentse krankzinnigengestichten Hospice n°8 en het Geraard de Duivelsteen ingrijpend te wijzigen.

Hij benoemt in dat opzicht de jonge geneesheer Joseph Guislain (1797-1860), die met zijn vooruitstrevende en bekroonde studies naam had gemaakt, tot hoofdgeneesheer van de beide Gentse krankzinnigengestichten. Daarmee start een vruchtbare samenwerking tussen de twee pioniers van de psychiatrische zorg in België: Triest die vanuit religieuze  motieven en met een sterke naastenliefde de zorg aanvangt en Guislain die deze verrijkt en vervolledigt met zijn wetenschappelijk-therapeutische benadering.

Een eerste resultaat van hun samenwerking is een intern reglement voor de instellingen. Het is het eerste in zijn soort en bepaalt hoe op een menswaardige en therapeutisch verantwoorde wijze met de zieken moet worden omgegaan. De morele behandeling doet daarmee zijn intrede in de Nederlanden. Krankzinnigen worden beschouwd als zieken, het reglement pleit voor zo weinig mogelijk geweld en schrijft ook arbeidstherapie voor.

Diezelfde uitganspunten vormen de basis voor de wet op de krankzinnigenzorg die Guislain met Edouard Ducpétiaux in 1850 opstelt (en tot 1991 het wettelijk kader zal blijven uitmaken). Ook in het ontwerp voor het nieuwe krankzinnigenhospitaal krijgen de therapeutische beginselen van Guislain, deze keer in samenwerking met de Gentse stadsarchitect Adolphe Pauli, een architecturale vertaling.

Van ziekenhuis naar museum

De huidige museumcollectie ontstond uit een kleine 'kernverzameling' die ouder is dan het eigenlijke museum. Een aantal oude voorwerpen werd binnen de muren van het Guislainziekenhuis bewaard en bij bepaalde gelegenheden als opendeurdagen tentoongesteld. Vooral een collectie eind 18°- vroeg 19°-eeuwse dwangmiddelen gebruikt in het Gentse dulhuis voor mannen, was daarbij een blikvanger.

Uit de reacties op dergelijke tijdelijke initiatieven bleek zowel een grote onwetendheid over als een even grote nieuwsgierigheid naar het verleden van de geestesziekenzorg in het algemeen en de psychiatrie in het bijzonder. Met de oprichting van het Museum Dr. Guislain in 1986 kreeg deze collectie een permanente opstelling.